Üstün Yetenekli Çocuklar

Çocuklardaki üstün yeteneğin erken fark edilmesi ve bunun geliştirilmesine olanak tanınması, özellikle eğitimciler için son derece önemli ancak bir o kadar da zordur. Dolayısıyla çocukları sınıf içinde çok iyi takip etmek, gündelik konuşmalarındaki farklılıkları anlamaya çalışmak gerekmektedir.

Literatürde, üstün yetenekli çocukların genellikle, normal gelişim gösteren çocuklara göre, yetenekli oldukları alanda daha hızlı ilerledikleri vurgulanmaktadır. Ancak üstün yeteneklilik tiplerine göre bu hızlı ilerleme özelliği değişebilir. Özel bir alanda yetenekli olan çocuğun tüm gelişim alanlarında hızlı olması beklenmemelidir. Örneğin, görsel sanat alanında üstün yetenekli olan çocuk sadece bu alanda yaşıtlarından üstün olma özelliği göstererek diğer gelişim alanlarında standart gelişim ritmi izleyebilir (Metin, 1999; Tuğrul, 1994).

Üstün yetenekli çocukların bir ya da birden çok alanda daha hızlı gelişim gösterdikleri ve bu çocukların bazı ortak özellikler taşıdıkları ileri sürülmektedir (Smutny, 1998).

Üstün yetenekli çocukların erken dönemlerinde gözlenen özellikler:

·Bebeklikte olağan dışı ataklık

·Uzun dikkat süresi

·Geniş hayal ve imgeleme gücü

·Uykuya daha az ihtiyaç duyma, enerjik olma

·Gelişimsel dönüm noktalarına daha hızlı ilerleme

·Keskin gözlem yapma

 ·Aşırı merak duyma

·Güçlü bellek

 ·Erken ve olağanüstü dil gelişimi

 ·Hızlı öğrenme yeteneği

·Aşırı duyarlılık

·Akıl yürütme ve problem çözme becerisi

 ·Mükemmeliyetçilik

·Sayılar, bulmacalar ve yap-bozlar ile oyun becerisini geliştirme

·Kitaplara aşırı ilgi duyma

·Soru sorma

·İlgi alanının oldukça geniş olması

 ·Gelişmiş mizah duygusu

 ·Eleştirel düşünebilme

 ·İcatlar yapabilme

·Aynı anda birkaç işi yapabilme, yoğunlaşabilme

·Yaratıcılık (Jackson & Klein, 1997; Davis & Rimm, 1998).

Bir çocuğun üstün yetenekli olarak görülmesi için yukarıda adı geçen bütün özelliklere sahip olması gerekmemektedir. Üstün yetenekli bir çocukta öne çıkan bir özellik, bir başka üstün çocukta hiç görülmeyebilir. Dolayısıyla bireysel farklılıkların olabileceği dikkate alınmalıdır (Metin, 1999).

 Üstün yetenekli çocuklarda gözlemlenen özellikler tüm çocuklarda belli ölçülerde gözlemlenebilen özelliklerdir. Üstün yeteneğin bir göstergesi olabilmesi için bu özelliklerden birçoğunun ilgili yaş grubunun doğal olarak gösterdiği ölçülerin üzerinde bir düzeyde çocukta gözleniyor olması gerekmektedir.

 Akarsu (2001)’nun aktarımına göre üstün yetenekliler alanında çalışan kişilerin belirlediği en yalın tanı ölçütleri şunlardır:

·En az bir yetenek alanında yaşıtlarının üstünde performans gösterme

·Dili etkili kullanma

·Merak ve bazı konulara yoğun ilgi gösterme

·Çabuk öğrenme

·Güçlü bellek

 ·Yüksek düzeyde duyarlı olma

 ·Özgün ifade biçimlerine sahip olma

 ·Yeni ve zor deneyimleri tercih etme

·Kendisinden büyüklerle arkadaşlık yapma

·Yeni durumlara çabuk uyum sağlama

·Okumaya düşkün olma

                          

                 ÜSTÜN YETENEKLİ ÇOCUKLARIN GELİŞİMSEL ÖZELLİKLERİ

 Üstün yetenekli çocukların gelişimsel özellikleri; fiziksel özellikler, bilişsel özellikler ve sosyal özellikler olarak üç başlıkta incelenebilir. Bu özellikler kalıtım yoluyla geçmemektedir. Özelliklerin birçoğu üstün yetenekli çocukların sosyal çevresinde var olan olanaklar ve etkileşimler sonucunda kazanılmaktadır. Üstün yeteneğin gelişmesi, uygun çevresel ortamın ve bu ortamda gerekli eğitimin sağlanması ile mümkün olmaktadır.

Fiziksel Özellikler

Geçmişte, çocukların fiziksel gelişimleriyle üstün yeteneklilik arasında bağlantı kurulmasına karşın, günümüzde, fiziksel gelişim ile üstün yeteneklilik arasında doğrudan bir ilişki kurulamayacağı genel kabul görmektedir. Daha da önemlisi ayırt etme ve tanılamada fiziksel özelliklere ait bir tanılama biçimi kullanılmamaktadır.

Bilişsel Özellikleri

 Üstün yetenekli çocuklar;

 ·Çok meraklıdırlar. İlgilendikleri konuya karşı dikkatlerini yoğun bir şekilde yönlendirir. Problem çözme becerileri son derece gelişmiştir (Tucker &Hafenstein, 1997).

 ·Neden-sonuç ilişkisi kurarlar. İlgi alanları hakkında detaylı bilgi sahibidirler, bağımsız çalışmayı daha çok tercih ederler (Smutny, 1998).

 ·Genelleme yapmada, ilişkileri görmede, bilgilerin transferinde yaşıtlarından ileri düzeydedirler. Orijinal fikirler geliştirirler, yaratıcıdırlar (Metin, 1999).

·Çok hızlı öğrenirler. Duydukları ve gördüklerini uzun zaman belleklerinde tutabilirler. Kendi sınıf düzeyinin üstünde kitaplar okumaktan hoşlanırlar. Zihinden işlem yapmada çok başarılıdırlar (Özsoy, Özyürek & Eripek, 1988; Charles, 1992).

 ·Rutin ve tekrarlayıcı işlerden hoşlanmazlar. Genellikle okulda karşılaştıkları uyarıcılar onlara yetersiz gelir, dolayısıyla canları çok çabuk sıkılır. Zaman, ölüm vb. soyut kavramların ne demek olduğunu yaşıtlarına göre daha çabuk kavrarlar. Oyun kurallarını hemen kavramakta, hatalarından ders almakta, istediklerini yapmak veya yaptırmak için diğerlerini ikna edici fikirler öne sürmektedirler (Porter, 1999).

Sosyal Özellikleri

Clark (1992) ve Silverman (1994), üstün yetenekli çocukların;

 ·Gelişmiş ahlaki değerlere sahip,

·Başkalarının duygu ve düşüncelerine karşı hassas,

 ·Mükemmeliyetçi,

·Beklentileri yüksek,

·İdealist,

·Duygusal derinliği olan,

·Farkındalığı yüksek çocuklar olduğunu belirtmektedirler. Her ne kadar araştırmacı ve eğitimciler, bu özelliklerin üstün yetenekli çocuklar arasında sıklıkla rastlanan durumlar olduğunun altını çizseler de özellikleri bütün üstün yetenekli çocuklara genellemek doğru değildir (Webb, 1993).

Üstün zekâlı çocuklar hem IQ düzeylerine göre hem de gösterdikleri olağandışı davranışsal özelliklere göre çeşitli biçimlerde sınıflandırılabilirler.Aşağıda Uğur Sak'ın Üstün Zekalılar kitabında da yer verdiği Ruf(2005)’un IQ düzeyine göre üstün zekâlı çocukları gösterdikleri davranışları sınıflandırılması yer almaktadır.

  

ÜSTÜN ZEKÂLI ÇOCUKLARINGÖSTERDİKLERİ DAVRANIŞLARIN  SINIFLANDIRILMASI

Birinci Düzey Üstün Zekâ İşaretleri

Birinci düzeydeki çocuklar standart zekâ, yetenek ya da başarı testlerinde üst %90-98’lik dilim arasında performans gösterirler. Diğer çocukların, anaokulunun sonlarına doğru kazanabildikleri becerileri bu düzeydeki çocuklar henüz anaokuluna başladıkları ilk günlerde kazanırlar. Bu çocuklar genel olarak normal zekâlı çocuklardan çok az farklılık gösterirler.

Yaş/Dağılım	Özellik
Çoğu 1,5 yaşından önce	Birçok sözcüğü anlamsal olarak bilir, bu sözcükleri telaffuz eder.
Önemli bir kısmı 2 yaşından daha önce	Renkleri tanır, sayıları ezbere sayar. Bulmacalara karşı ilgi duymaya başlar.
Çoğu 18-30 ay aralığında	Sessizce oturup, televizyonu pür dikkat izler.
Önemli bir kısmı 3 yaşına gelinceye kadar	Sayıları, harfleri ve renkleri öğrenebilir.
	Karmaşık düzeyde konuşmaya başlar, zengin sözcük dağarcığı geliştirir.
Çoğu 4 yaşına gelinceye kadar	Basit işaretleri, kendi isimlerinin yazılış biçimlerini ve alfabeyi öğrenebilir.
	Basit toplama ve çıkarma işlemlerini yapabilmeye başlar.
Çoğu 5 yaşından önce	Okumayı öğrenmeye karşı ilgi gösterir.
Çoğu 6 yaşına gelinceye kadar	Basit işaretleri ve kitapları okumaya başlar.
	Kendi kendine bilgisayar kullanmaya başlar.
Tamamı 7 yaşına gelinceye kadar	Okumayı öğrenebilir, akranlarından 2-3 sınıf daha üst düzeyde okuyabilir.
Tamamı 7-7,5 yaşına gelinceye kadar	Bölümlü kitapları okumaya başlar.
Bir kısmı 7-7,5 yaşlarında, çoğu 8 yaşlarında	Okulda derslerin yavaş işlenmesi ve derslerdeki tekrarlar nedeniyle sabırsızlık işaretleri göstermeye başlar.

İkinci Düzey Üstün Zekâ İşaretleri

İkinci düzeydeki çocuklar zekâ, yetenek ya da başarı testlerinde üst %98-99’luk dilimiçinde performans gösterirler. Bu düzeydeki çocuklar 4 yaşına gelinceye kadar okul öncesinde kazanılan becerilerinin çoğunun gelişimlerini tamamlamış olurlar. İkinci düzeydeki üstün zekâlı çocuklar normal akranlarına nazaran daha belirgin özellikler gösterirler. Bu çocuklar okula başlar başlamaz sınıf atlayabilir ve bütün okul yaşamları boyunca ileri düzeyde ders alabilirler.

Yaş / Dağılım	Özellik
Nerede ise tamamı 6-12 aylık iken	Yetişkinlerin verdiği yönergeleri soruları anlamaya başlar.
Çoğu 11-15 aylık iken	Kendi başına kitapları inceleyebilir, sayfaları çevirebilir.
Çoğu 15-18 aylık iken	Birçok sözcük bilir.
Çoğu 11-16 aylık iken	Market ve mağaza gibi yerlerin isimlerini ve marka isimlerini tanır.
Nerede ise tamamı 2 yaşına gelinceye kadar	3 veya daha fazla sözcükten oluşan cümleler kurmaya başlar.
Birçoğu 12-20 aylık iken	Sayıları tanıyabilir.
Yaklaşık % 25’i 17-24 aylık iken	Bütün alfabeyi bilir.
Çoğu 3 yaşına gelinceye kadar	Çoğu renkleri harflerini öğrenir.
	Zengin kelime dağarcığı geliştirir, karmaşık cümleler kurabilmeye başlar.
Birçoğu 3-4 yaşlarında iken	Harfleri, sözcükleri ve sayıları yazabilmeye başlar.
Birçoğu 3,5-4,5 yaşlarında iken	Gerçek olaylara doğa ve fizik gibi fen bilimlerine karşı fazla ilgi duymaya başlar.
Çoğu 4,5 yaşına gelinceye kadar	Kendi başına bilgisayarı kullanabilmeye başlar.
Çoğu 5 yaşına gelinceye kadar	Sayı saymayı ve sayılar konusunda bazı temel gerçekleri öğrenmeye başlar.
	Kendine ileri düzeyde kitapların ve hikâyelerin okunmasını istemeye başlar.
	Kolay kitapları okumaya başlar.
Çoğu 6 yaşına gelinceye kadar	Kitapları zevk ve öğrenmek için okumaya başlar.
Çoğu 6-7 yaş civarında iken	Okulda derslerin yavaş işlenmesi ve derslerdeki tekrarlar nedeniyle şikâyet bildirmeye başlar.
Tamamı 7 yaş civarında iken	Kendinden 2-5 yaş daha üst düzeyler için yazılan kitapları okuyabilmeye başlar.
Tamamı 7-7,5 yaşına gelinceye kadar	Bölümleri kitapları okuyabilmeye başlar.

Üçüncü Düzey Üstün Zekâ İşaretleri

Bu düzeydeki çocuklar zekâ, yetenek, başarı testlerinde üst %98-99’luk dilimin daha üst kesimlerini kapsarlar. Bu düzeydeki çocuklar 3 ile 4 yaşlarına gelinceye kadar okul öncesinde kazanılan becerilerinin çoğunun gelişimini tamamlarlar.

Yaş/ Dağılım	Özellikler
Çoğu doğumdan hemen sonra	Çevreye karşı duyarlılık göstermeye başlar.
Tamamı 6 aylık olana kadar neredeyse	Çevresindeki kişilerin konuştuklarını anlamaya başlar.
Çoğu 10 aylık olana kadar	Kendi kendine kitap karıştırmaya ve sayfaları çevirmeye başlar.
Çoğu 1 yaşından önce	Ebeveynlerine istediklerini anlatmaya başlar.
	Kitaplara karşı yoğun ilgi göstermeye başlar.
	Renkleri, şekilleri ve rakamları ve harfleri tanımaya başlar.
Çoğu 16 aylık olana kadar	Zengin sözcük dağarcığı geliştirir ve kendini ifade edebilmeye başlar.
Birçoğu 12-15 aylık iken	Bazı sayıların ve harflerin anlamlarını bilir.
Çoğu 15-18 aylık iken	Renklerin birçoğunu bilir.
Neredeyse tamamı 17-24 aylık iken	Bütün alfabeyi öğrenir.
Birçoğu 15-24 aylık iken	Yapboz bulmacalar ile oynamayı sevmeye başlar.
	Dörtten fazla kelimeden oluşan karmaşık cümleler ile konuşabilmeye başlar.
	10’dan daha büyük sayıları sayabilmeye başlar.
Çoğu 20-44 aylık iken	Levhalar ve marketler üzerindeki isimleri okuyabilmeye başlar.
Birçoğu 2 yaşından önce	Kendine okunan kitapları ezberlemeye başlar.
Birçoğu 2,5 yaşından önce	Harf seslerini ve kısa kelimeleri hecelemeye karşı ilgi göstermeye başlar.
Çoğu 2,5- 3 yaşlarında	Harfleri, rakamları, kelimeleri ve kendi isimlerini yazabilmeye başlar.
Çoğu 3-4 yaşlarında	Bilimsel gerçeklere ve aletlerin çalışma biçimlerine ilgi göstermeye başlar.
	Atlayarak ve geriye doğru sayabilmeye, basit toplama ve çıkarma işlemelerini yapabilmeye başlar.
Neredeyse tamamı 3-3,5 yaşlarına gelinceye kadar	Basit kitapları ezberden de olsa okuyabilmeye başlar.
Çoğu 4-5 yaşına gelinceye kadar	Basit okuma kitaplarını okuyabilmeye başlar.
Çoğu 3-5 yaşlarında iken	Gerçek dışı şeyleri sorgulamaya başlar.
Çoğu 4,5-5,5 yaşlarında iken	Çocuklar için yazılan 1.düzey kitapları okuyabilmeye başlar.
Birçoğu 5,5 yaşına gelinceye kadar	Bazı çarpım ve bölme işlemlerini anlayabilmeye başlar.
Çoğu 6 yaşına gelinceye kadar	Kitapları zevk ve bilgi edinmek için okumaya başlar.
Tamamı 6 yaşında iken	Takvim yaşından 2 ile 5 yıl daha üst düzeyde okuyabilmeye başlar.
Tamamı 7-7,5 yaşlarında iken	Gençler için yazılan kitapları okuyabilmeye başlar.

Dördüncü Düzey Üstün Zekâ İşaretleri

Bu düzeydeki çocuklar zekâ, yetenek ya da başarı testlerinde üst %99’luk kesitin içendedirler. Bu çocukların büyük bir çoğunluğu okulöncesinde kazanılan becerilerin çoğunu 3-4 yaşlarına kadar tamamlarlar.

Yaş/Dağılım	Özellik
Neredeyse tamamı 1 aylık iken	Kendine okunan kitaplara karşı ilgi göstermeye başlar.
Birçoğu 3-4 aylık iken	Kitapları favori ilgi alanları olmaya başlar.
Tamamı 6 aylık olana kadar neredeyse	Ebeveynlerin verdiği yönergeleri anlamaya başlar
Çoğu 5,5-9 aylık iken	Bazı kelimeleri bilir ve söyleyebilir.
Birçoğu 14 aylık olana kadar	Zengin sözcük dağarcığı geliştirir, bu sözcükleri ifadesi iyidir.
Birçoğu 12-15 aylık iken	Bazı harfleri ve sayıları tanımaya ve anlamlarını çıkarmaya başlar.
Birçoğu 15-36 aylık iken	Yapboz bulmacalar ile oynamaktan hoşlanmaya başlar.
Neredeyse tamamı 15-22 aylık iken	Bütün alfabeyi bilir.
Çoğu 20-44 aylık iken	Levhalar ve marketler üzerindeki isimleri okuyabilmeye başlar.
Birçoğu 2 yaşından önce	Kendine okunan kitapları ezberleyebilmeye başlar.
Birçoğu 2,5 yaşından önce	Harf seslerine ve kısa kelimeleri hecelemeye ilgi göstermeye başlar.
Çoğu 15-24 aylık iken	Dörtten fazla kelimeden oluşan karmaşık cümleler ile konuşabilmeye başlar
Birçoğu 13-20 aylık iken	10’dan büyük sayıları sayabilmeye başlar.
Çoğu 3-4 yaşına gelinceye kadar	Bilimsel gerçeklere ve aletlerin çalışma biçimlerine karşı ilgi göstermeye başlar.
Çoğu 3-4 yaşına gelinceye kadar	Atlayarak sayabilmeye, geriye doğru sayabilmeye, basit toplama ve çıkarma işlemlerini yapabilmeye başlar.
Çoğu 3-4,5 yaşlarında iken	Bilgisayarı kendi başına kullanmaya başlar.
Çoğu 3,5-4,5 yaşlarında iken	Kitap okumaya başlar.
Çoğu 3-4 yaşlarında iken	Gerçek dışı şeyleri sorgulamaya başlar.
Birçoğu 5 yaşına gelinceye kadar	Bazı çarpma ve bölme işlemlerini anlamaya başlar.
Çoğu 5 yaşlarında iken	Zevk ve öğrenmek için kitap okumaya başlar.
Tamamı 6 yaşlarında iken	Takvim yaşından 2 ile 5 yıl daha üst düzeyde okuyabilir.
Tamamı 6-6,5 yaşlarında iken	Gençler için yazılan bölümlü kitapları okuyabilir.

Beşinci Düzey Üstün Zekâ İşaretleri

Bu düzeydeki çocuklar zekâ, yetenek ya da başarı testlerinde üst %99’luk dilimin üst kesitini oluştururlar. Bu düzeydeki çocukların büyük bir çoğunluğu okulöncesinde kazanılan becerilerin büyük bir çoğunluğunu 2-3 yaşlarında tamamlarlar.

Yaş/Dağılım	Özellik
Tamamı doğumdan hemen sonra	Çevreye karşı duyarlılık göstermeye başlar.
Bir kısmı 3-4 aylık iken	Kitaplar favori ilgi alanları olmaya başlar.
Tamamı 4 aylık iken ya da daha öncesinde	Ebeveynlerin verdiği yönergeleri anlamaya başlar.
Çoğu 6 aylık olana kadar	Kitapların sayfalarını çevirmeye başlar.
Çoğu 5,5-9 aylık iken	Bazı kelimeleri söylemeye ve konuşulanları hemen kapmaya başlar.
Yaklaşık %50 si 1 yaşına gelinceye kadar	Bozukta olsa konuşmaya başlar.
Tamamı 2 yaş civarında iken	Yetişkin düzeyinde konuşmaya başlar
Birçoğu 10-14 aylık iken	Bazı harfleri ve sayıları tanımaya ve anlamlarını öğrenmeye başlar.
Birçoğu 12-15 aylık iken	Yapboz bulmacalar ile çok iyi oynamaya başlar.
Bir kısmı 18 aylık olana kadar	Müzikal yetenek belirtileri gösterir.
Tamamı 2 yaşına gelinceye kadar	Levhalardaki ve kitaplardaki sözcükleri okuyabilmeye başlar.
Tamamı 20 aylık olana kadar	Kendine okunan kitapları ezberleyebilir.
Tamamı 6-8 aylık olana kadar	Favori TV programları ve video filmleri vardır.
Birçoğu 13-20 aylık iken	10’dan büyük sayıları sayabilmeye başlar.
Çoğu 2 yaşından önce	Sözcükleri, sayıları ve kendi isimlerini yazmaya başlar.
Çoğu 18-24 aylık iken	Basit kitapları okumaya başlar.
Çoğu 2 yaşına gelinceye kadar	Atlayarak sayabilmeye, geriye doğru sayabilmeye, basit toplama ve çıkarma işlemlerini yapabilmeye başlar.
	Bilimsel gerçeklere ve aletlerin çalışma biçimlerine karşı ilgi göstermeye başlar.
Tamamı 2 yaşına gelinceye kadar	Kendi kendine bilgisayarı kullanmayı öğrenir.
Tamamı 3.5-4,5 yaşlarında iken	Bölümlü kitapları okuyabilmeye başlar.
Tamamı4,5-5 yaş civarında iken	Hayal ürünü ve hayal ürünü olmayan kitapları okuyabilmeye başlar.
Tamamı 4 yaşından önce	Soyut matematik kavramları ve temel matematik işlemleri anlamaya başlar.
Tamamı 3,5- 4 yaşlarında iken	Yetişkin oyunları oynayabilir.
Tamamı 6 yaşlarında iken	Altı sınıf ileride okuyabilmeye başlar.

     Ruf (2005), üstün zekâlı çocukların IQ düzeylerini gösterdikleri özellikleri temel alarak 5 sınıfa ayırmıştır. Gerçekte üstün zekâlı çocukları belirli gruplara ayırmak çok doğru ve işlevsel değildir. Çünkü aynı IQ düzeyine sahip üstün zekâlı çocuklar bile gelişimsel olarak çok farklılıklar gösterebilir. Ancak bu tür gruplamalar üstün zekâlı çocukların kendi aralarında gösterdikleri farklılıkları anlamamıza yardımcı olabilmektedir.

   Üstün zekâlı çocukların erken çocukluk yıllarında ki özelliklerine ilişkin olarak ebeveynleri ile yapılan araştırmalar bu çocukların erken çocukluk dönemlerindeki gelişimlerini daha iyi anlamamıza yardımcı olmaktadır.

KAYNAK: Üstün Zekâlılar, Uğur SAK

                              

                                                                             

                                                            

KAYNAKÇA

 Akarsu, F. (2001). Yetişemediğimiz Çocuklar: Üstün Yetenekli Çocuklar ve Sorunları. Ankara: Eduser Yayınları.

Charles, C.M. (1992). Öğretmenler için Piaget İlkeleri (Çev. G. Ülgen). Ankara: Hazer Ofset Matbaacılık Ltd. Şti.

Clark, B. (1992). Growing up gifted: Developing the potential of children at home and at school. NY: Macmillan.

Davis, G .A. & Rimm, S. B. (1998). Education of the Gifted. Mc Graw-Hill Book Company, England.

Jackson, N. & Klein, E. (1997). Gifted Performance on Young Children. In Colangelo &G. Davis (eds). Handbook of Gifted Education, Boston MA: Ally&Bacon.

Metin, N. (1999). Üstün Yetenekli Çocuklar. Özaşama Matbaacılık, Ankara.

 Özsoy, Y.,Özyürek, M., & Eripek, S. (1988). Özel Eğitime Muhtaç Çocuklar, Özel Eğitime Giriş. Karatepe Yayınları, Ankara.

Porter, L. (1999). Gifted young children. Buckhingham: Open University Press.

Silverman, L.K. (1994). The moral sensitivity of gifted children and the evolution of society. Roeper Review, 17(2), 110-116.

Smutny, J.F. (1998). The Young Gifted Child: Potential and Promise. An Anthology, Cresskill, NJ: Hampton Press.

Smutny, J.F, Walker, S.Y., & Meckstroth, E.A. (1997). Teaching Young Gifted Children in the Regular Classroom: Identifying, Nurturing, and Challenging Ages 4-9. Minneapolis. MN: Free Spirit Publishing Inc.

Tucker, B., & Hafenstein, N. (1997). Psychological intensities in young gifted children. Gifted Child Quarterly, 41 (3), 66-75.

Tuğrul, B. (1994). Okul Öncesi Dönemde Üstün Yetenekli Çocukların Tanınması ve Eğitimleri. Okul Öncesi Eğitimcileri için El Kitabı. Editör: Şule Bilir. İstanbul: YA-PA Yayın Pazarlama Sanayi Ltd. Şti. s. 152-159.

Webb, J. T. (1993). Nurturing social-emotional development of gifted children. In K. A. Heller, F. J. Monks, and A. H. Passow (Eds.), "International Handbook for Research on Giftedness and Talent," pp. 525-538. Oxford: Pergamon Press.

Winebrenner, S. (1992). Teaching Gifted Kids in the Regular Classroom. Minneapolis MN: Free Spirit Publishing Inc.